Đêm cúp điện – mùi dầu lửa và tiếng nhà

Hồi nhỏ ở quê, điện cúp hoài. Cúp kiểu hổng thèm báo trước, đang mát mẻ ngon lành cái bụp, cả xóm im re như ai tắt cái nút trời. Quạt đứng đơ, cái đài cũ nuốt vô nửa câu còn mắc kẹt, tiếng ruồi đâu đó bay ngang nghe cũng rõ. Cả nhà ngồi chựng lại, thở nhẹ như sợ động tới cái yên kia. Tối trùm xuống bờ mương, qua bên kia con rạch, tiếng ếch ộp ùm rần rần như xua nhau tràn qua, chen vô đó là một tiếng chó tru dài, xa xăm kiểu nhớ ai tận mười mấy mùa gió chướng.

_{Ảnh: FB Thòong Dành Kể Chuyện – 唐人講古}

Mùi dầu lửa níu ký ức

Trong nhà, má lẹ tay khảy quẹt diêm “xoẹt” một cái. Ngọn đèn chong bắt lửa, tim đèn đen đúa hồi đầu cứ chớp chớp, rồi chịu cháy điều, vẽ ra một vầng sáng nhỏ bằng cái chén. Về sau, có bữa mình thấy mấy cây đèn cầy đỏ lòm ở chợ huyện, má cũng mua để xài cho tiện, bớt khói. Vậy chớ cái mùi dầu lửa mới là thứ níu người ta lại. Nó hăng hắc, ấm ấm, nghe là nhớ những buổi ngoại chong đèn vá áo, tay run mà mũi kim đi đường thẳng như thước kẻ. Nội ngồi rót trà, hơi nóng bốc thành sợi mỏng, lẩn quẩn trước mặt ổng như khói buồn. Ánh đèn vàng ruộm rải lên gương mặt người, làm da ai cũng hiền lại, mềm như tơ chuối. Đám con nít tụi mình lúc đầu lăng xăng “má ơi, cúp nữa kìa!”, một lát sau thì im ru, ngồi ngó lửa như bị thôi miên. Ngọn lửa hổng chịu yên, lúc vàng, lúc cam, có hồi le lói chút xanh, chút tím như trò nghịch ngợm.

_{Ảnh: internet}

Ông Tư – hàng xóm sát vách, giọng khàn khàn vì hút thuốc rê – có bữa ngồi ngoài chái, chọt cây tăm vô tim đèn cho nó bùng sáng, ổng cười hề hề: “Lửa coi đẹp vậy chớ rờ vô là nóng phỏng tay nghe con. Cuộc đời cũng dzậy đó: nhìn coi đã, chớ manh động là cháy râu!” Ổng nói xong, ngoại cốc đầu ổng: “Ông bớt cà rỡn, để tụi nhỏ nó nghe đặng nhớ chuyện đời.” Tụi mình cười, mà cũng thấy Ổng nói có lý à nghen.

Bên sân tối mà sáng kiểu khác

Ra ngoài sân, trời đen thui mà lại sáng kiểu khác. Trên mặt nước, chỗ cái xuồng ba lá cột ở gốc bần, lấm tấm mấy đốm sáng đi qua đi lại—đom đóm hay sao sa rớt xuống cũng hổng biết, chỉ thấy long lanh như có người rắc đường lên sông. Gió từ đồng thổi về hây hẩy, mùi rơm khô, mùi đất mới xới, mùi lá dừa nước đứt tàu – tất tần tật trộn vô nhau, nghe ra cái bụng dễ chịu lạ đời. Xa xa, tiếng mái chèo khua nhẹ, ghe ai đó rạch nước chậm rãi. Bầu trời rộng tới mức thấy mình nhỏ xíu, cứ thế, cả xóm như cùng hít một hơi dài cho kịp nhịp thở của đêm.

_{Ảnh: internet}

Không điện, tai mình bỗng thính ra. Nghe tiếng muỗi vo ve chuyền qua chuyền lại như đàn dây kéo nhẹ. Nghe cá rô ở mé mương quẫy “tủm” một cái là biết nó đớp trăng. Nghe tiếng dế rúc đều như ai đếm nhịp. Nghe cả tiếng ông Hai kế bên thở khò khè vì bệnh cũ, đều đều mà hiền. Thứ âm thanh lắt nhắt đó, ráp vô nhau thành một bản nhạc đàng hoàng: có nhịp, có câu, có chỗ dồn dập, có chỗ dãn ra, nghe êm như ru.

Lặng im giữa ba má

Ba má ngồi kề nhau trên bộ ván gõ. Chẳng ai nói gì, chỉ thỉnh thoảng má đổ thêm dầu, ba nghiêng người hong tay trên thành đèn cho ấm. Cái im lặng giữa hai người coi vậy mà nói dữ lắm: nói chuyện tiền gạo, chuyện con cái, chuyện ruộng mùa này chắc trúng, chuyện hàng xóm mới cưới vợ cho thằng Út. Mình ngó mà nghe như má với ba hiểu nhau quá chừng, khỏi cần mở miệng. Trong bóng tối, gương mặt người với hơi thở của đất nhập nhòa làm một, còn mình thì thấy trái tim bỗng dưng bự ra, thương ai cũng muốn thương thiệt nhiều, hơn mức thường ngày.

_{Ảnh: internet}

Ngoại nhón giọng nho nhỏ, kiểu sợ làm bể cái yên: “Im cho ngoại nghe coi… coi chừng có câu hò đâu đây.” Quả y như rằng, phía cánh đồng, ai đó cất một câu vọng cổ chênh vênh, chưa kịp vô dây cho ngay mà đã thấy nao nao. Tiếng hò chạy trên mặt nước, đụng vô đám lá sen ngoài bưng, dội lại một phát nghe mặn mặn. Có bữa, người ta chèo ghe ngang, chở đầy trái khóm, ghé ngay trước cửa rạch rao như ca: “Khóm ngọt khóm thơm đây…”, má bật cười: “Bán kiểu này tụi nhỏ ngủ sao nổi!” Lời rao hòa vô đêm yên, thành điệu đờn ca tài tử lặng lẽ, hổng cần đàn cũng nên câu.

Trước hiên, bóng mấy tàu lá chuối quạt quạt lên vách. Con mèo mướp nằm cuộn như cái bánh ít, mắt nó bắt được ánh đèn nên phản chiếu sáng lân tinh, coi mà ớn ớn vui vui. Thằng em ôm cái radio pin con ó hết nghe được nữa, nó nhăn nhó: “Cúp hoài, mai hư đài của con.” Ngoại xoa đầu: “Đài hư thì sửa, điện cúp thì chong đèn. Cái gì cũng có cách của nó.” Lời nói đơn giản mà mình nhớ dai, như một bài học bình thản sống giữa đời.

Đêm kéo xóm lại gần

Đêm miền Tây có kiểu lạ: hễ bớt tiếng máy, bớt đèn đuốc, thì mấy thứ tưởng như vụn vặt lại hiện ra rõ mồn một. Nắp lu nước rịn mồ hôi, giọt nào rơi xuống cũng có tiếng “tách”. Mái tôn lạnh, sờ vô là giật tay. Giàn bầu đeo trái len ren, mới đụng nhẹ đã thơm. Các cô chú hàng xóm rủ nhau qua nhà ngồi chơi, đem theo mớ chuyện vụn mà kể hoài không hết: chuyện mùa nước nổi năm ngoái mần cá linh nhiều dữ, chuyện con Sáu học trên tỉnh gọi về khoe được học bổng, chuyện cái đường bê tông mới đổ mấy bữa nữa khô. Mỗi chuyện một tí, chồng chất, tới lúc đèn thấp dần thì ai nấy cũng thấy lòng nhẹ như vừa trút mưa.

_{Ảnh: internet}

Ngọn lửa nhỏ trong nhà đôi khi hờn dỗi, làm khói đen quấn lên trần. Má lấy cây tăm bông xỉa xỉa, sửa hoài nó mới hết muội. Lúc đó, ánh sáng rọi nghiêng vô mặt tụi mình, thấy rõ từng sợi tóc con, từng vệt bụi mịn trên mũi. Thứ ánh sáng “không điện” này kỳ cục lắm: nó hổng bạo liệt như đèn neon, nó dịu và chậm, nó để mắt mình có thời gian dừng lại ở những thứ hay bị bỏ qua. Nhờ nó, người ta bớt ồn ào, nói nhỏ hơn, nghe kỹ hơn, thương nhau nhiều hơn. Bởi dzậy, có khi cúp điện lại là cái cớ để cả nhà ngồi sát lại, để nội kể chuyện hồi xưa chèo xuồng đi coi hát bội, để ngoại nhắc ông cố mê cải lương tới mức bán một giạ lúa mua vé, để mình thấy được con người trong nhau không cần tới cái tivi làm nhịp.

Có bữa trời đổ mưa rào ngang lúc cúp điện. Tiếng mưa gõ trên mái tôn nghe rộn ràng như ai đánh trống tre. Nước ngoài sân đón mưa xao động, những vòng tròn lan ra chạm vô nhau rồi tan. Gió tạt vậy mà ngọn đèn giữ được, chao qua chao lại mà hổng tắt. Ba bảo: “Đèn này lì nghen, giống dân mình.” Mình nghe cười, thấy câu nói vụt sáng trong đầu như ngọn lửa vừa được ai che tay cho khỏi gió.

Giữ lại chút đêm trong người

Rồi cũng tới lúc điện bật lại. Một cái “tách” khô khốc đâu đó ở trụ, rồi cả nhà hụt hẫng vì ánh sáng ào vô như tràn bờ, sáng đến chói mắt. Quạt quay phành phạch, tivi giật mình nói tiếp phần bỏ dở, người dẫn chương trình cười duyên như chưa hề bị cúp. Mà kỳ, trong khoảnh khắc đó, ai cũng chớp mắt lia lịa, như vừa bị kéo ra khỏi một giấc mộng trưa. Mình hay tiếc, tiếc y như vừa mất một cái gì mỏng tang mà quý – cái im lặng mà nãy giờ ôm ấp mình, cái mùi dầu lửa dễ thương, cái tiếng ếch, tiếng dế, tiếng thở nhè nhẹ của người thân.

_{Ảnh: internet}

Điện về, cuộc sống liền tay trở lại, náo nhiệt, tiện nghi, hối hả. Nhưng ở đâu đó, trong kẽ mắt, kẽ tai, còn sót chút đêm không đèn: một mùi, một tiếng, một miếng sáng vàng mỏng như tơ. Thứ đó—mình nghĩ—là ký ức biết ơn. Biết ơn mấy buổi tối cúp điện đã lén đặt vào lòng tụi mình một khoảng lặng để nghe nhau, để ngó nhau, để thấy đời mình thiệt ra hổng có thiếu thốn bao nhiêu, chỉ thiếu một chút chậm lại thôi. Và nhờ mấy lần tối thui “ngộ” đó, mình học được cách bật cái đèn khác: cái đèn của thương mến, của an nhiên—loại đèn hổng sợ gió, hổng sợ cúp, miễn còn người ngồi cạnh nhau là nó sáng hoài.

thanks you