“Hiệp sĩ Dế Mèn” – khi truyện thiếu nhi bắt tay với trí tuệ nhân tạo

Ngay từ khi ra mắt, “Hiệp sĩ Dế Mèn” của tác giả Lê Văn Thao đã gây chú ý vì hai lý do: đây là một câu chuyện thiếu nhi hoàn toàn mới, không phải bản phái sinh của “Dế Mèn phiêu lưu ký”, và quan trọng hơn, nó được coi là cuốn sách văn học đầu tiên ở Việt Nam có phần minh họa được thực hiện hoàn toàn bằng trí tuệ nhân tạo (AI).

Ảnh: internet

Với gần 300 trang, chia thành 7 phần cùng hơn 200 tranh minh họa, cuốn sách mở ra một thế giới riêng xoay quanh chú Dế Mèn mang khát vọng bảo vệ công lý, liên tục bị cuốn vào những cuộc phiêu lưu bất đắc dĩ, nhiều hiểm nguy nhưng cũng giàu cảm xúc và chất thơ.

Một thế giới Dế Mèn mới cho độc giả nhỏ tuổi

Tựa sách dễ khiến người đọc liên tưởng đến tác phẩm kinh điển của nhà văn Tô Hoài, nhưng “Hiệp sĩ Dế Mèn” lại chủ động tách mình ra khỏi cái bóng ấy. Tác phẩm xây dựng một thế giới tưởng tượng khác, nơi nhân vật trung tâm là một chú dế mang dáng dấp “hiệp sĩ” – không chỉ tinh nghịch, hiếu động mà còn mang trong mình ý thức về công bằng, trách nhiệm và lòng can đảm.

Ảnh: internet

Trên hành trình ấy, nhân vật chính liên tiếp rơi vào những tình huống “bị đẩy đi”, phải lựa chọn giữa an toàn cá nhân và việc đứng lên trước bất công. Cấu trúc chia làm nhiều phần, cùng hệ thống tranh dày đặc, khiến câu chuyện giống như một “series phiêu lưu” được kể lại bằng cả chữ và hình, phù hợp với thói quen tiếp nhận nhanh, ưa trực quan của độc giả nhỏ tuổi ngày nay.

Minh họa AI – điểm nhấn táo bạo

Điểm khiến “Hiệp sĩ Dế Mèn” trở nên khác biệt chính là phần minh họa. Hơn 200 bức tranh trong sách đều được tác giả tạo tác bằng công nghệ AI, dưới sự kiểm soát, lựa chọn và chỉnh sửa của chính ông.

Thay vì tìm được một họa sĩ “đồng điệu”, tác giả đã chọn AI như một “cộng sự đặc biệt”. Đây không phải quyết định bộc phát, mà là kết quả của hành trình hơn 20 năm ấp ủ bản thảo, nhiều lần mời họa sĩ nhưng không tìm được người có thể theo sát ý tưởng đến cùng. Chỉ khi các công cụ AI phát triển đủ mạnh, ông mới quyết định tự mình học sử dụng, thử nghiệm liên tục, chấp nhận nhiều lần thất bại rồi làm lại.

Theo thông tin từ buổi ra mắt, chỉ trong hơn 2 tháng làm việc gần như không nghỉ, hệ thống minh họa đồ sộ cho cuốn sách đã được hoàn thiện. Gần 300 trang truyện vì thế trở nên “đậm đặc” hình ảnh hơn so với nhiều ấn phẩm thiếu nhi truyền thống: người đọc không chỉ theo dõi câu chuyện qua lời văn mà còn qua những khung cảnh, nhân vật, bối cảnh được dựng lại bằng nét vẽ kỹ thuật số mang phong cách nhất quán.

Ảnh: internet

Ở góc độ trải nghiệm, đây là một thử nghiệm thú vị: minh họa AI không còn là những hình ảnh rời rạc trên mạng mà đã bước vào một cuốn sách hoàn chỉnh, được biên tập, dàn trang và in ấn nghiêm túc. Nó đặt ra câu hỏi mới về ranh giới giữa lao động nghệ thuật của con người và những gì công nghệ có thể hỗ trợ, đồng thời mở rộng cách nhìn của độc giả về “vẻ đẹp” trong sách tranh thời đại số.

Từ cuốn sách đến dự án “Sáng tạo cùng AI”

“Hiệp sĩ Dế Mèn” không dừng lại ở việc là một đầu sách lạ mắt. Nhân dịp ra mắt, tác giả và cộng sự đã giới thiệu dự án học đường “Sáng tạo cùng AI” – một chương trình thực nghiệm hướng đến học sinh, giúp các em làm quen với việc dùng AI để minh họa, kể chuyện bằng hình ảnh và phát triển tư duy sáng tạo.

Ảnh: internet

Thay vì chỉ xem AI như một công cụ giải trí, dự án khuyến khích học sinh hiểu rõ hơn cách tận dụng công nghệ cho học tập và sáng tạo, biết đặt câu hỏi, biết định hình ý tưởng và “điều khiển” công cụ phục vụ cho câu chuyện của mình. Đây là mô hình giáo dục liên ngành kết hợp văn học, mỹ thuật và công nghệ, nhấn mạnh thông điệp: AI không phải kẻ thay thế con người, mà là phương tiện mở rộng không gian sáng tạo.

Ở góc độ này, “Hiệp sĩ Dế Mèn” giống như một ví dụ minh họa sống động cho bài học về việc sống chung với công nghệ: nếu biết sử dụng đúng cách, AI có thể biến một bản thảo tưởng như “vô vọng” trong ngăn kéo thành một cuốn sách hoàn thiện, hiện diện trên kệ sách và trong tay bạn đọc.

Một thử nghiệm đáng chú ý của xuất bản Việt

Tác giả Lê Văn Thao vốn là người làm thiết kế đồ họa trong ngành xuất bản, từng là cán bộ Nhà xuất bản Thế giới và tham gia nhiều ấn phẩm về văn hóa, du lịch, mỹ thuật. “Hiệp sĩ Dế Mèn” vì thế không chỉ là truyện thiếu nhi, mà còn là sản phẩm kết tinh kinh nghiệm làm sách, am hiểu công nghệ và sự kiên trì của một người đã chờ hơn hai thập kỷ để nhìn thấy đứa con tinh thần của mình ra đời.

Tất nhiên, như chính tác giả thừa nhận, cuốn sách có thể chưa hoàn toàn “vẹn tròn” trong mắt mọi độc giả. Nhưng ở thời điểm hiện tại, giá trị lớn nhất của “Hiệp sĩ Dế Mèn” có lẽ nằm ở sức gợi mở: nó cho thấy xuất bản Việt hoàn toàn có thể bước vào những vùng thử nghiệm mới, nơi công nghệ không triệt tiêu cảm xúc đọc, mà tạo ra cách tiếp cận khác cho một thế hệ độc giả đã quá quen với hình ảnh, màn hình và thiết bị thông minh.

Với độc giả nhỏ tuổi, đây là một câu chuyện phiêu lưu mang màu sắc cổ điển nhưng được kể lại bằng “ngôn ngữ” rất hiện đại. Với người lớn, nhất là những ai quan tâm tới sách, giáo dục và công nghệ, “Hiệp sĩ Dế Mèn” là lời mời suy ngẫm: trong kỷ nguyên AI, điều quan trọng không phải là tránh né công nghệ, mà là học cách dùng nó để những giấc mơ sáng tạo lâu năm không còn phải nằm yên trong ngăn kéo.

thanks you