“Keo kiệt” tiền tip nhưng lãng phí đồ ăn: tranh luận nóng quanh văn hóa boa ở quán xá

Tip có nên thành “chuẩn mực” ở Việt Nam?

Một làn sóng ý kiến xoay quanh câu chuyện có nên tip (boa) cho nhân viên phục vụ tại nhà hàng, quán cà phê đã bùng lên. Nhiều người cho rằng tip là phép lịch sự theo phong cách phương Tây, song bối cảnh Việt Nam không nhất thiết biến việc boa thành quy tắc. Nhóm ý kiến này nhấn mạnh, đã làm nghề dịch vụ thì dù khách có boa hay không, người phục vụ vẫn phải hoàn thành công việc với thái độ chuẩn mực, bởi chi phí dịch vụ vốn đã được tính trong giá và/hoặc phụ phí phục vụ trên hóa đơn. Việc “đánh dấu” hay tỏ thái độ với khách vì boa ít hoặc không boa, theo họ, là thiếu chuyên nghiệp và làm tổn hại uy tín của cơ sở kinh doanh.

Ảnh: AI minh họa

Góc nhìn từ người trong cuộc

Ở chiều ngược lại, không ít độc giả từng hoặc đang làm nghề phục vụ bộc bạch rằng tiền tip là động lực rõ rệt. Lương cơ bản của bộ phận tuyến đầu trong ngành F&B thường không cao; khoản boa, dù nhỏ, giúp bù đắp thu nhập và tạo cảm giác nỗ lực được ghi nhận. Khi được khách “thưởng nóng” vì phục vụ tốt, họ nói mình có thêm năng lượng tích cực để chăm chút trải nghiệm tiếp theo. Tuy vậy, ngay cả những tiếng nói ủng hộ tip cũng đề nghị coi đây là lựa chọn tự nguyện của khách hàng, tránh biến nó thành nghĩa vụ ngầm khiến cả hai phía đều khó xử.

Đừng kiệt sỉn khi tip nhưng lại phung phí trên bàn ăn

Điểm gây tranh luận mạnh mẽ nhất xuất phát từ nghịch lý: có người rất chặt tay khi boa cho nhân viên, nhưng lại gọi món quá tay rồi để thừa mứa. Không ít ý kiến phê bình thói quen đặt bàn “thừa còn hơn thiếu”, chụp hình check-in rồi bỏ dở, xem nhẹ công sức của người chế biến và phục vụ. Lập luận ở đây khá mạch lạc: nếu có thể tiết giảm lãng phí trên bàn ăn, khách không chỉ tôn trọng đồ ăn, tôn trọng môi trường, mà còn có dư địa ứng xử tử tế hơn với người lao động phục vụ mình—kể cả khi khoản tip chỉ là vài chục nghìn đồng chia đều cho cả ca làm.

Ảnh: AI minh họa

Nỗi băn khoăn: boa thế nào để “đẹp lòng” đôi bên?

Một số độc giả chia sẻ cảm giác gò bó trước “áp lực tip”: boa trước hay sau, boa cho ai nếu đang đổi ca, boa bao nhiêu là hợp lý trong từng ngữ cảnh. Từ đó nảy ra đề xuất để giảm ma sát: nơi nào chưa thuận tiện, có thể bổ sung phụ phí phục vụ minh bạch trên hóa đơn; nơi nào muốn linh hoạt, hãy đặt một thùng hoặc hộp tip chung ở quầy để khách tự nguyện bỏ vào. Khoản tiền này được chia đều cho nhân viên theo ca, hạn chế việc “chạy tip” cá nhân và giảm tâm lý so đo của khách khi phải đưa tận tay. Cách làm này, theo kinh nghiệm của một số người, đã được áp dụng ở vài quán ăn, đặc biệt tại TP.HCM, và vận hành khá êm.

Văn minh bàn ăn khởi đầu từ sự tôn trọng

Tựu trung, câu chuyện tip không chỉ là vài chục nghìn đồng thêm vào hóa đơn mà là thái độ ứng xử hai chiều. Cơ sở kinh doanh cần đào tạo và giám sát để nhân viên phục vụ ân cần, nhất quán, không lệ thuộc vào khoản boa mới “nhiệt tình”. Khách hàng, trong khi đó, nên tiêu dùng có trách nhiệm: gọi món vừa đủ, trân trọng công sức người làm dịch vụ và, nếu có điều kiện, thể hiện sự ghi nhận bằng một khoản tip tự nguyện, phù hợp hoàn cảnh. Khi hai vế này gặp nhau, trải nghiệm ẩm thực trở nên nhẹ nhàng, còn tranh cãi quanh “boa hay không boa” cũng bớt phần căng thẳng.