“Nằm ngủ ngoài triền đê”: gợi mở miền ký ức êm ả và gìn giữ trí tưởng tượng tuổi thơ

(Ảnh: Bách Việt)-Báo Dân Trí

Tập tản văn mới của nhà văn Doãn Hằng, mang nhan đề Nằm ngủ ngoài triền đê, vừa ra mắt với một lựa chọn khác biệt: không chạy theo kịch tính hay cú ngoặt dồn dập, cuốn sách chủ ý đi chậm để dẫn người đọc quay về vùng ký ức trong veo. Hình ảnh những buổi rong chơi, nằm dài trên thảm cỏ, băng qua cánh đồng, tựa lưng vào triền đê, hay bóng dáng chú chó nhỏ bên hiên… xuất hiện dày dặn, như các dấu mốc dịu nhẹ khơi lại tuổi thơ yên bình.

Cuốn sách được xem là nhịp nối tiếp sau thành công đầu tay Về nhà ăn bát cháo hành (2024). Nếu ở tập trước, Doãn Hằng bộc lộ một giọng điệu mộc mạc, ưa những lát cắt đời thường, thì ở Nằm ngủ ngoài triền đê, phong vị ấy được giữ lại nhưng đằm hơn, tinh tế hơn. Từng bài viết ngắn mở ra một khoảnh khắc riêng: tiếng gió ngoài cánh đồng, mùi rơm mới, bước chân con trẻ trên lối đất, tiếng gọi í ới của bạn bè; tất cả được tái hiện bằng thứ ngôn ngữ giản dị, tiết chế, tránh hô hào cảm xúc mà để ký ức tự cất tiếng.

(Ảnh: Bách Việt)-Báo Dân Trí

Tác giả cho biết mục đích viết không chỉ để kể chuyện xưa cũ. Chị muốn giữ lại phần sáng trong của tâm hồn tuổi nhỏ, nuôi dưỡng năng lực mơ tưởng và mở ra một thế giới mà nhiều đứa trẻ hôm nay chưa từng có dịp sống giữa đời thực: ngoài kia là trời rộng đồng xa, trong nhà là khoảng lặng đủ dài để một đứa trẻ lắng nghe chính mình. Bởi vậy, cuốn sách khuyến khích một nhịp đọc chậm—mỗi trang là một khoảng dừng, để người lớn tìm đường trở về, còn trẻ nhỏ thì bắt gặp những trò chơi không cần màn hình.

Phác họa bối cảnh sáng tác, Doãn Hằng kể tuổi thơ mình lớn lên ở Quảng Nam, nơi nắng gió miệt đồng là “màu nền” cho vô số trò chơi: thả diều, bắn bi, nuôi dế, chạy đuổi theo đàn bướm. Sách vở khi ấy không dư dả; ngoài sách giáo khoa, cô bé ít có điều kiện đọc thêm. Phải đến thời sinh viên ngành báo chí, nhờ một chương trình học bổng khuyến học yêu cầu đọc sách và viết báo cáo hàng tháng, cánh cửa văn chương mới thật sự mở ra. Việc đọc đều đặn, viết đều đặn nhiều năm liền đã gieo thói quen quan sát tinh mảnh và đặt để câu chữ, để rồi những trang tản văn hôm nay thành hình.

Ảnh: Internet

Ở Nằm ngủ ngoài triền đê, điểm nhấn không nằm ở tình tiết bất ngờ mà ở cách tổ chức ký ức. Mỗi chi tiết nhỏ—một mảng trời, một làn nước, một hơi thở của cỏ—được đặt đúng chỗ, tạo thành dòng chảy êm, nhấn nhá đúng lúc. Người đọc không bị kéo đi bằng cao trào mà được mời ở lại, soi chiếu tuổi thơ của mình qua tuổi thơ của người viết. Chính sự “không vội” ấy làm nên phẩm chất riêng: một cuốn sách để đọc thong thả, hợp với đêm yên, hợp với những buổi chiều muộn có nắng nghiêng qua cửa sổ.

Giọng văn của Doãn Hằng tiếp tục trung thành với sự bình dị. Câu ngắn gọn, tinh gọn so sánh, tiết kiệm ẩn dụ; thay vì tô đậm cảm thương, tác giả chọn cách đẩy nhẹ một hình ảnh, để người đọc tự tìm sự rung động. Khi viết về chú chó nhỏ hay cuộc rong chơi, chị không nhắm vào “hiệu ứng đáng yêu” mà chưng cất cảm giác gần gũi, một kiểu thân tình thân thuộc hệt như khi ta ngồi lại giữa những người thân, nghe kể chuyện xưa mà không cần lên gân.

Với người lớn, cuốn sách là chiếc chìa khóa mở lại căn phòng ký ức đã lâu khóa kín—ở đó còn đủ bầu khí mát lành của đồng nội, tiếng ve, mùa mưa rả rích, những khát khao chưa kịp gọi tên. Với bạn đọc nhỏ tuổi, tác phẩm gợi ý một cách chơi, cách sống: hãy dùng trí tưởng tượng làm bạn đường. Không cần những đạo cụ đắt tiền, tuổi thơ vẫn trọn vẹn nếu có bãi cỏ để nằm và bầu trời để ngắm, có con sông để lắng nghe và một triền đê để mơ màng.

Từ Về nhà ăn bát cháo hành đến Nằm ngủ ngoài triền đê, quãng đường sáng tác của Doãn Hằng có lẽ không dài về mốc thời gian, nhưng đủ để thấy một tạng viết bền bỉ: tôn trọng nhịp thở tự nhiên của đời sống, đề cao sự lặng im và những điều nhỏ bé. Thay vì đẩy bạn đọc vào dồn nén cảm xúc, chị kiên trì vun trồng một không gian ấm, để mỗi người tự ghé vào và nhận ra phần trẻ con vẫn còn trú ngụ đâu đó trong mình.

Trong bối cảnh xuất bản hôm nay, khi nhiều tựa sách chạy đua tốc độ, Nằm ngủ ngoài triền đê chọn con đường lặng. Chính lựa chọn ấy khiến cuốn sách trở thành gợi ý đáng chú ý cho những ai tìm kiếm một nhịp sống chậm: cha mẹ muốn kể thêm chuyện cho con, thầy cô muốn gợi mở đề tài viết, hay độc giả trẻ muốn học cách quan sát và ghi chép dịu dàng về những điều tưởng như nhỏ nhoi nhưng không hề vụn vặt.

Không ồn ào tuyên ngôn, tập tản văn mới của Doãn Hằng nhắn gửi một điều giản đơn: ký ức đẹp không tự đến; nó được níu lại bằng việc ta chịu dừng chân, chịu nhìn ngắm, chịu nhớ. Và đôi khi, để bắt đầu hành trình ấy, chỉ cần… nằm ngủ ngoài một triền đê, nghe gió đi qua, và để trí tưởng tượng nối những bông cỏ may thành một đường về.